İHBAR TAZMİNATI NEDİR?

İHBAR TAZMİNATI NEDİR?

İhbar tazminatı, belirsiz süreli iş sözleşmesini fesheden tarafın diğer tarafa belirli süre önceden haber vermemesi durumunda vermek zorunda olduğu tazminattır.

İş sözleşmesini fesheden tarafın ihbar önellerine uyarak diğer tarafa haber vermesi gerekmektedir. İhbar önellerine uyulmadan iş sözleşmesi feshedildiği zaman ihbar tazminatı gündeme gelmektedir. İhbar tazminatını işçi ve işveren isteyebilir. Bu yazıda ihbar tazminatı, ihbar süreleri ve ihbar tazminatının nasıl hesaplandığına değinilecektir.

İHBAR TAZMİNATI NEDİR?

İş sözleşmesi ölüm, ikale, belirli sürenin sona ermesi şeklinde sona erebilmektedir. Bir diğer sona erme hali ise iş sözleşmesinin bildirimli fesihle sona ermesidir. Bildirimli fesihte iş sözleşmesi derhal değil bildirim sürelerinin dolmasından sonra sona erer. Bu bildirim sürelerine dikkat edilmeden sözleşme feshedildiğinde ise ihbar tazminatı gündeme gelmektedir. Bildirim şartına uymayan taraf, bildirim süresine ilişkin ücret tutarında tazminat ödemek zorundadır. İhbar önellerine hem işçi hem de işveren dikkat etmelidir, dolayısıyla ihbar tazminatı hem işçi hem de işveren bakımından söz konusu olabilir. Sözleşmesi haklı sebeple feshedilen tarafın ihbar tazminatı isteme hakkı yoktur. Geçerli nedenle fesihte ihbar tazminatı istenebilir.

İHBAR TAZMİNATI ŞARTLARI

İhbar tazminatının söz konusu olabilmesi için;

1. Belirsiz süreli bir iş sözleşmesi olması gerekir. Belirli süreli iş sözleşmeleri sürenin sonunda kendiliğinden sona ereceği için ihbar tazminatı gündeme gelmez.

2. Haklı nedenle fesih olmamalıdır. Haklı nedenle fesihte iş sözleşmesinin devam etmesi hem işçi için hem de işveren için imkansız olabilmektedir. Bu yüzden haklı nedenle fesihte sözleşme derhal sona erer ve ihbar tazminatı gündeme gelmez.

3. İhbar sürelerine uyulmamış olması gerekir. İş sözleşmesini feshetmek isteyen tarafın belirli sürelere uyarak bunu diğer tarafa bildirmesi gerekmektedir. Bu sürelere uyulduysa ihbar süreleri içerisinde iş sözleşmesi devam eder ve sürenin sonunda sözleşme feshedilmiş sayılır. İhbar sürelerine uyulmadığı takdirde ihbar tazminatı söz konusu olmaktadır.

İHBAR SÜRESİ NEDİR VE NASIL HESAPLANIR?

İhbar tazminatı belirsiz süreli iş sözleşmelerinde söz konusu olmaktadır. İş Kanunu madde 17 gereğince “belirsiz süreli iş sözleşmelerinin feshinden önce durumun diğer tarafa bildirilmesi gerekir”. Buna ihbar süresi denilmektedir. İhbar süreleri işçinin kıdemine göre hesaplanmaktadır.

• İşi altı aydan az sürmüş olan işçi için ihbar süresi: 2 hafta

• İşi altı aydan birbuçuk yıla kadar sürmüş olan işçi için: 4 hafta

• İşi birbuçuk yıldan üç yıla kadar sürmüş olan işçi için: 6 hafta

• İşi üç yıldan fazla sürmüş işçi için: 8 hafta

İhbar süreleri bildirimin diğer tarafa yapılmasından itibaren başlar. Bu süreler nispi emredicidir. İşçinin lehine olarak düzenlenebilir fakat aleyhine düzenlenemez. Bildirimli fesih imkanından hem işçi hem işveren yararlanabilir. Tarafların ikisi için de ihbar süreleri aynı olmalıdır. Taraflar için farklı ihbar süreleri öngörülmüşse her iki tarafa da en uzun olan fesih bildirim süresi uygulanır.

İŞÇİ İHBAR TAZMİNATI ALABİLİR Mİ?

İhbar tazminatından işçi yararlanabilir. İşveren bildirimli fesih ile iş sözleşmesini feshedecekse ihbar sürelerine uygun olarak bunu işçiye önceden haber vermek zorundadır. İşçi bu şekilde iş sözleşmesinin sona ereceğini bilerek kendine yeni iş arayabilir. İşveren işçiye ihbar önelleri içerisinde haber vermezse işçinin ihbar süreleri içinde hak kazanacağı ücreti vermelidir.

İşçinin ihbar tazminatı almasının koşulları yukarıda saydığımız şekildedir. Tekrarlamak gerekirse;

1. İş sözleşmesi belirsiz süreli olmalıdır,

2. İşverenin haklı nedenle feshi sebebiyle sözleşme sona ermiş olmamalıdır.

3. İşveren, işçiyi ihbar önellerine uymayarak çıkarmış olmalıdır.

İŞVEREN İHBAR TAZMİNATI ALABİLİR Mİ?

İhbar tazminatında işçiyle birlikte işveren de yararlanabilir. Belirsiz süreli iş sözleşmesini feshetmek isteyen işçi ihbar süreleri içerisinde bunu işverene bildirmelidir. İşveren de ihtiyacı doğrultusunda kendisine yeni işçi araması gerekebilir. İhbar sürelerine uyulmadan sözleşme feshedilirse işveren de ihbar tazminatı talebinde bulunabilir. İşçi için saydığımız şartlar işveren için de geçerlidir.

1. İşçinin ihbar önellerine uymadan iş sözleşmesini feshetmesi gerekir,

2. İşçi iş sözleşmesini haklı nedene dayanarak sonlandırmamış olmalıdır,

3. İş sözleşmesi belirsiz süreli olmalıdır.

İHBAR TAZMİNATI TUTARI NASIL HESAPLANIR?

İhbar tazminatının miktarı işçinin ihbar önelleri içerisinde hak kazanacağı ücrettir. İşveren ihbar önellerine uymadan peşin ödeme yoluyla feshe de gidebilmektedir. İşçinin ihbar sürelerine uygun olarak hak kazanacağı ücreti işçiye peşin olarak verip iş sözleşmesini derhal feshedebilir.

İhbar tazminatı ihbar önelleri içerisinde işçinin hak kazanacağı giydirilmiş ücret üzerinden hesaplanır. Eğer sözleşmelerle ihbar önelleri artırılmışsa arttırılmış ihbar önelleri üzerinden ihbar tazminatı hesaplanır. İşveren ihbar önellerini bölemez. Bu da demek oluyor ki bir kısmını kullandırıp bir kısmında peşin ödeme yoluyla feshe gidemez. Bunu yaptığı zaman fesih usulsüz olacağından ihbar tazminatı gündeme gelmektedir.

İhbar tazminatı hesaplamayı şu şekilde formüle dökebiliriz;

1. İşçinin bir günlük brüt ücreti bulunur,

2. İş Kanunu 17. Maddede düzenlenen, işçinin çalışma süresine göre uygun düşen ihbar öneline bakılır ve ihbar süresi tespit edilir,

3. İhbar süresi ile günlük brüt ücret çarpılır,

4. Tutan değerden gelir vergisi ve damga vergisi çıkarılır.

Bir örnekle somutlaştıralım, İşçinin brüt ücreti 30.000 TL, kıdem süresi 4 yıl olsun.

1. Günlük brüt ücret hesaplanır; 30.000/30=1.000 TL

2. İhbar süresi hesaplanır; 4 Yıllık kıdem için kanuni ihbar süresi 8 Hafta olduğu için; 8.7=56 Gün İhbar süresi

3. İhbar süresi ve günlük brüt ücret çarpılır=1.000.56=56.000 TL

Gelir vergisi ve damga vergisi, ihbar tazminatından çıkarılır=56.000-8.400 (Gelir Vergisi)- 425,04 (Damga Vergisi) = 47.174,96 TL şeklindedir

İHBAR TAZMİNATI NE ZAMAN ÖDENMELİDİR?

İş sözleşmesi işveren tarafından feshedilmek isteniyorsa ihbar tazminatı derhal ödenmelidir. İş sözleşmesini feshetmek isteyen kişi işverense ve ihbar süreleri içerisinde işçiyle çalışmak istemiyorsa aynı gün ihbar tazminatını ödeyerek iş sözleşmesini sona erdirmelidir.

İş sözleşmesi işçi tarafından sona erdirilecekse ve ihbar sürelerine uyulmadıysa işçinin de derhal ödemesi gerekir. Ödemediği takdirde işveren işçinin alacağından ihbar tazminatını kesebilir.

İŞVEREN İHBAR SÜRESİNDE ÇALIŞTIRMAK ZORUNDA MIDIR?

İşveren işçiyle olan iş sözleşmesini feshetmek istediğinde bildirim süreleri içerisinde işçiye buna bildirmelidir. Bildirim süreleri içerisinde işçi iş görmeye devam etmektedir. İşveren işçinin ihbar süreleri içerisinde çalışmasını istemiyorsa bu sürelere ilişkin ücreti peşin olarak verebilir. Buna peşin ödeme yoluyla fesih denmektedir. İşveren, sürenin bir kısmını kullandırıp geri kalan kısmını peşin ödeme yoluyla fesih şeklinde yapamaz. Bir başka deyişle ihbar önelleri bölünemez. İkisinden birini seçmek zorundadır.

İHBAR SÜRESİNDE İŞ ARAMA İZNİ

Bildirimli feshin hukuki sonuçlarından biri işçiye yeni iş için arama izni verilmesidir. İşçi bildirim süreleri içerisinde iş görmeye devam ederken yeni iş araması zor olacağından işverenin işçiye yeni iş için arama izni vermesi gerekir. Yargıtaya göre işçi de iş sözleşmesini feshettiği zaman bu iznin verilmesi gerekmektedir. “Bildirim süreleri içinde işveren, işçiye yeni bir iş bulması için gerekli olan iş arama iznini iş saatleri içinde ve ücret kesintisi yapmadan vermeye mecburdur. İş arama izninin süresi günde iki saatten az olamaz ve işçi isterse iş arama izin saatlerini birleştirerek toplu kullanabilir.”

Kanunda öngörülen 2 saatlik süre nispi emredicidir. İşveren yeni iş arama izni vermezse ya da eksik kullandırırsa o süreye ilişkin ücreti işçiye ödemek zorundadır. Yeni iş arama iznini kullandırdığını ispat yükü işverendedir. İşveren, iş arama izni esnasında işçiyi çalıştırırsa işçinin izin kullanarak bir çalışma karşılığı olmaksızın alacağı ücrete ilaveten çalıştırdığı sürenin ücretini de %100 zamlı olarak ödemek zorundadır.

DENEME SÜRESİNDE ÇALIŞAN İŞÇİ VE İHBAR TAZMİNATI

Taraflar iş sözleşmesi yaparken sözleşmeye deneme kaydı koyabilirler. Deneme süresi en fazla 2 ay olabilir. Deneme süresinde taraflar iş sözleşmesini bildirim süresine gerek olmaksızın tazminatsız feshedebilirler. Hem işçi hem işveren iş sözleşmesini deneme süresi içinde istediği zaman feshedebilir. Bildirim sürelerine uymasına gerek yoktur. Bundan dolayı deneme süresinde çalışan işçi ihbar tazminatı talep edemez.

İŞÇİNİN KENDİ İSTEĞİYLE İŞTEN AYRILMASI HALİNDE İHBAR TAZMİNATI ALABİLİR Mİ?

İhbar tazminatının amacı ihbar sürelerine uymadan sözleşmeyi fesheden tarafa uygulanan yaptırımdır. Sözleşmeyi sürelere uymadan fesheden kişinin karşısındaki taraf ister. Bu yüzden sözleşmeyi fesheden taraf diğer taraftan ihbar tazminatı isteyemez. İhbar tazminatında haklı fesih nedeni olmadan sözleşmeyi sürelere uymadan fesheden kişiye uygulanır. Kendi isteğiyle işten ayrılan işçi ihbar tazminatı talep edemez. Aksine ihbar sürelerine uymadıysa işveren kendisinden ihbar tazminatı talep edebilir.

İHBAR TAZMİNATI HAKLI NEDENLE FESİHTE ÖDENİR Mİ?

İhbar tazminatı süreli fesihte gündeme gelmektedir. Haklı fesih nedeni ortaya çıktığı zaman hem işçi için hem de işveren için iş sözleşmesini devam ettirmek pek mümkün olmaz. Bu yüzden haklı fesihte iş sözleşmesi anında sona erer. Taraflardan ihbar sürelerine uymasını beklemek mümkün değildir.

Ayrıca ihbar tazminatı alma şartlarından biri de iş sözleşmesinin haklı nedenle fesih yoluyla bitmemiş olmasıdır.